بانکداری الکترونیک یکی از انواع بانکداری است که تمامی انتقالات پول و فرآیندهای بانکی را بدون نیاز به حضور فیزیکی مشتریان بانکی در بستر اینترنت و به صورت الکترونیکی مدیریت می‌کند.
پرداخت برتر، بانکداری الکترونیکی با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته سخت افزاری و نرم افزاری شبکه و مخابرات انجام می‌شود.
در بانکداری الکترونیکی عملیات بانکی مانند جابهجایی فیزیکی پول نقد، چک و … توسط سیگنال‌های دیجیتال انجام می‌شود.
این جابهجایی پول همچنین می‌تواند میان موسسات مالی، فروشگاه‌‌های اینترنتی و سایت‌ها صورت پذیرد.
به عنوان مثال :
هنگامی که با استفاده از کارت بانکی از مغازه‌ای خرید می‌کنید یا مبلغی را از دستگاه‌های خودپرداز برداشت می‌کنید،
مبلغ مورد نظر به صورت اتوماتیک از موجودی حساب شما کسر می‌شود.
شروع بانکداری الکترونیکی در جهان
پول الکترونیک برای اولین بار در سال ۱۹۱۸ توسط بانک‌های فدرال رزرو آمریکا برای جابهجایی وجه توسط تلگراف استفاده شد
و بانک آمریکا (Bank of America) اولین موسسه‌ای بود که تصمیم گرفت
تا کارهای زمان‌بر و بسیار سختی مانند وصول چک و مدیریت حساب‌های مشتریان را توسط کامپیوتر انجام دهد.
اولین دستگاه خودپرداز در سال ۱۹۳۹ ساخته شد که مورد استفاده بانک‌ها قرار نگرفت
اما در سال ۱۹۷۳ دستگاه دیگری ساخته شد و برای اولین بار به عنوان دستگاه خودپرداز مورد استفاده بانک‌ها و سازمان‌های مالی قرار گرفت.
همچنین، سرویس‌های بانکداری خانگی و از راه دور نیز دهه ۸۰ در نیویورک شروع به کار کردند و به سرعت محبوب شدند.
سال ۱۹۹۴ بانک ها و سازمان‌ها برای انجام فعالیت های خود شروع به استفاده از اینترنت کردند
و در سال ۱۹۹۵ فقط ۲۴ بانک از اینترنت استفاده می‌کردند که این تعداد در سال ۱۹۹۷ به ۸۰۰ بانک افزایش پیدا کرد.
پس از آن سایر بانک‌ها به صورت تدریجی شروع به حذف چک‌ها و عملیات‌های دستی کردند و به سمت یک سیستم تمام اتوماتیک روی آوردند.
با پیشرفت روزافزون ماشین‌ها و اضافه شدن قابلیت‌هایی مانند:
پردازش اطلاعات، دسته‌بندی اتوماتیک اطلاعات و فناوری «OCR» برای تشخیص متن و ترجمه آن به زبان ماشین تمایل بانک‌های مختلف در سرتاسر جهان
برای استفاده از سیستم‌های کامپیوتری بیشتر شد.
نسل اول ماشین‌هایی که وارد چرخه بانکداری الکترونیکی شدند قادر بودند کارهایی مانند:
گزارش دهی برداشت و واریز مشتریان، ارائه صورتحساب لحظه‌ای، توقف انجام تراکنش و مدیریت موجودی حساب را انجام دهند.
تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران
بانکداری الکترونیک در ایران از حدود سال ۱۳۵۰ شروع شد.
بانک تهران با ۷ تا ۱۰ دستگاه خودپرداز در شعبه‌هایش برای اولین بار امکان پرداخت خودکار را برای مشتریان خود فرآهم کرد.
البته عملیات پرداخت اتوماتیک فقط در همان شعبه که دستگاه خودپرداز در آن نصب شده بود میسر بود.
در اوایل سال ۱۳۶۰ بانک‌ها به تدریج به اتوماسیون فعالیت‌ها و فرآیندهای بانکی واکنش مثبت نشان دادند
و اولین اتوماسیون‌های بانکی شکل گرفت اما استفاده از بانکداری الکترونیکی به صورت جدی تر از اوایل سال ۱۳۷۰ آغاز شد.
در سال ۱۳۷۰ بانک‌ها به صورت گسترده‌تر از دستگاه‌های خودپرداز، کارت‌های اعتباری و .. استفاده کردند
و در سال ۱۳۸۱ شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی (شتاب) به عنوان سوئیچ ملی کارت آغاز به کار کرد.
دلایل گسترش بانکداری اینترنتی در ایران و جهان
به وجود آمدن بانکداری اینترنتی کمک شایانی به تسهیل و تسریع فرآیندهای مالی و ارتباطات بانک‌ها و کسب و کارهای مختلف کرد.
همچنین با گسترش استفاده مردم از تکنولوژی در کنار وجود یک بستر آنلاین برای انجام فعالیت‌های بانکی، نیاز به حضور فیزیکی در شعب کاهش می‌یافت.
به صورت کلی بانکداری اینترنتی می‌تواند خدماتی مانند :
صورتحساب بانکی
پرداخت قبوض
انتقال وجه بین حساب‌های مختلف
خدمات وام
و هزاران قابلیت دیگر را در هر زمان و مکانی که مشتری به اینترنت دسترسی داشته باشد، ارائه دهد.
تاریخچه بانکداری الکترونیک مدرن در جهان
امروزه عملیات بانکداری الکترونیکی بسیاری از نیازهای بانکی افراد را پاسخ می‌دهد.
افزایش زیرساخت و پیشرفت تکنولوژی دو عامل مهمی هستند که به کمک بانک‌ها آمده‌اند تا بتوانند خدمات بهتر و سریع‌تری به مشتریان خود ارائه دهند.
این پیشرفت‌ها تا جایی ادامه پیدا کرده که این روزها بسیاری از بانک‌ها به هیچ عنوان شعبه فیزیکی ندارند
و تمام خدمات را به صورت تماما اینترنتی به مشتریان خود ارائه می‌دهند.
این شیوه از بانکداری علاوه بر اینکه هزینه‌های مرتبط با نگهداری شعب را بسیار کاهش می‌دهد،
به علت ارائه خدمات بهتر با درصد سود بالاتر در مقایسه با سایر بانک‌ها، توانسته‌اند توجه بسیاری از افراد را جلب نمایند.
یکی از بزرگترین مشتریان بانک‌ها، شرکت‌ها و بیزینس‌های مطرح هستند
ولی از آنجایی که بسیاری از کارفرمایان تسویه حساب کارمندان خود را از طریق کیف پول‌های درون بانکی (Credit Deposit) انجام می‌دهند،
همچنان افراد بسیار زیادی به روش سنتی و از طریق چک‌های بانکی این عملیات را انجام می‌دهند
و این یکی از مهم‌ترین مشکلات بانک‌های آنلاین است.
علی‌رغم تمام تلاش‌های صورت گرفته در صنعت بانکداری الکترونیکی جهان، ایران همچنان ضعف‌هایی در رشد و گسترش این صنعت را به دلایلی از جمله عدم پیشرفت مناسب در توسعه زیرساخت‌ها و کم توجهی به توانایی‌های داخل، استفاده از سخت‌افزارها و نرم افزار‌های بسیار قدیمی و فرسوده، عدم رشد و توسعه کمی و کیفی دستگاه‌های خودپرداز و سایر تجهیزات بانکداری الکترونیکی و اقدامات ضعیف بانک‌ها در گسترش و پشتیبانی از زیرساخت‌های جدید دارد.
جمع بندی
در پایان انتظار می‌رود با توجه به پتانسیل بالای ایران در زمینه اقتصادی و بانکی با برنامه‌ریزی صحیح، سرمایه‌گذاری مناسب و مشارکت دادن بخش خصوصی و استارت‌آپ‌های حوزه بانکی بتوان شاهد برداشته شدن گام‌های بسیار موثر در پیشبرد خدمات بانکداری الکترونیک در سطح کشور بود.
