انواع سرویس‌های انتقال وجه درون بانکی و بین بانکی در ایران کدامند؟

انتقال وجه نوعی ارز مشخص (مانند ریال، دلار، یورو و…) از یک شخص یا موجودی به دیگری انتقال وجه نامیده می‌شود .

پرداخت برتر، انتقال وجه می‌تواند به شکل انتقال از یک حساب به حساب دیگر و یا به شکل انتقال وجه نقد باشد.

برای انتقال وجه بین بانکی می‌توان از طریق برنامه‌های جانبی که هر بانک برای مشتریان خود فراهم آورده انتقال وجه انجام گیرد.

درحال حاضر در شبکه بانکی کشور، مشتری می‌تواند از طریق کانال‌های مختلف حضوری و غیرحضوری عملیات انتقال وجه را انجام دهد.

در فرآیند انتقال وجه در صورتی که در شبکه شتاب انجام شود، ۳ فاکتور اصلی وجود دارد :

بانک مبدا، بانک مقصد و دستگاه خود‌پرداز

نکته مهم در این سرویس این است که دستگاه خود‌پرداز باید با یکی از کارت‌های مبدا یا مقصد، متعلق به یک بانک باشد.

در غیر این صورت، کارت‌های مبدا و مقصد باید باهم متعلق به یک بانک مشترک باشند.

امروزه  با وجود تکنولوژی‌های روز و وسایل ارتباطی جدید اگر کسی بخواهد برای انتقال وجه به شعب بانکی مراجعه کند کارش عجیب به نظر می‌رسد.

بنابراین روش‌های الکترونیکی انتقال وجه جایگزین روش‌های سنتی شدند .

روش‌های الکترونیکی انتقال وجه

• انتقال وجه از طریق خودپرداز
• انتقال وجه در شبکه پایانه‌های داخل شعب بانک ها
• انتقال وجه در شبکه اینترنت

انتقال وجه از طریق خودپرداز

در شبکه خودپرداز‌های بانکی ، دارنده کارت بانکی می‌تواند عملیات انتقال وجه خود را از کارت خود به هر حساب یا کارت در بانک‌های دیگر انجام دهد.

اغلب بانک‌ها انتقال از کارت به حساب را پشتیبانی می‌نمایند ولی باید از خودپردازهای بانک مبدا یا مقصد استفاده کنید. با توسعه شبکه شتاب عملیات انتقال وجه بین کارت‌های بانکی در سایر خودپردازها نیز قابل انجام است.

دارنده هر کارت بانکی می‌تواند با مراجعه به یک دستگاه خود‌پرداز که به شبکه شتاب متصل است.

عملیات انتقال وجه خود را انجام دهد البته این سیستم مدتی است که راه‌اندازی شده .

اما برخی بانک‌ها هنوز به آن متصل نیستند.

برای جلوگیری از استفاده‌های غیرمجاز و همچنین ارائه امنیت بیشتر به مشتریان، سقف روزانه این سرویس تا مبلغ سی میلیون ریال است.

برای مبالغ بیشتر (تا سقف صد و پنجاه میلیون ریال در روز) دارنده کارت باید به بانک صادر کننده کارت مراجعه نموده و عملیات انتقال وجه را انجام دهد.

در این سرویس در صورتی که در شبکه شتاب انجام شود، ۳ موجودیت مهم وجود دارد. بانک مبدا، بانک مقصد و دستگاه خود‌پرداز.

نکته مهم در این سرویس این است که:

دستگاه خود‌پرداز باید با یکی از کارت‌های مبدا یا مقصد، متعلق به یک بانک باشد.

در غیر این صورت، کارت‌های مبدا و مقصد باید باهم متعلق به یک بانک مشترک باشند.

انتقال وجه در شبکه پایانه‌های داخل شعب بانک‌ها

در شبکه بانکی، با استفاده از شبکه پایانه‌های POS نصب شده در داخل شعب، مشتری می‌تواند عملیات انتقال وجه را انجام دهد.

تفاوت این عملیات انتقال وجه با انتقال وجه انجام شده بر روی شبکه خود‌پرداز، در سقف روزانه آن است.

و بعد از اینکه کارت خود را در اختیار تحویلدار قرار داد، اقدام به عملیات انتقال وجه کند.

۳. انتقال وجه در شبکه اینترنت

با گسترده شدن خدمات بانکی در بانکداری الکترونیک، بانک‌ها در کنار سایر سرویس‌ها، اقدام به ارائه سرویس انتقال وجه در سایت‌های اینترنتی خود نیز کرده‌اند.

 شرایطی که برای انتقال وجه در شبکه اینترنت وجود دارد.

طبق دستوالعمل بانک مرکزی دارندگان کارت برای انتقال وجوه خود باید از دروازه پرداخت اینترنتی بانک عامل خود مبادرت به انتقال وجه با سایر کارتهای شتاب نمایند.

به عبارت دیگر، فقط دارندگان کارت‌های بانک مبدا می‌توانند

از طریق سایت اینترنت بانک عامل، وجوه خود را به سایر کارت‌های معتبر در شبکه شتاب منتقل کنند.

انتقال وجه از طریق سیستم انتقال وجه ساتنا و پایا در اینترنت بانک بسیاری از بانک‌ها فعال است و از طریق شماره شبا انجام می‌گیرد.

نکته مهم در انتقال وجه اینترنتی این است که دارنده کارت بانکی باید اطلاعات CVV2  شماره سه رقمی پشت کارت، رمز دوم و تاریخ انقضای کارت را به همراه شماره کارت خود، به هنگام ورود به سامانه پرداخت اینترنتی وارد سیستم نماید.

کنترل پارامتر‌های بیشتر در این سرویس بر روی شبکه اینترنت، به دلیل اعمال امنیت بیشتر می‌باشد.

سامانه‌های تسویه و پرداخت

شتاب

شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی (شتاب) از سال ۱۳۸۱ با هدف یکپارچه کردن

و به هم پیوستن سامانه های کارت تمامی بانک‌های کشور آغاز به کار کرد.

عملیات تحت پوشش شتاب دامنه وسیعی از تبادلات را دربرمی‌گیرد که عبارتند از:

برداشت وجه نقد، خرید الکترونیکی، انتقال وجه، پرداخت قبوض و مانده‌گیری از طریق خودپرداز، پایانه فروش، پایانه شعب،اینترنت، تلفن همراه و کیوسک .

مرکز شتاب تمام کنترل‌های مورد نیاز را به‌عمل می‌آورد و پایاپای لازم بین بانک‌ها را انجام می‌دهد.

از سال ۱۳۹۲ بانک مرکزی اقدام به فعا‌ل‌سازی خدمت انتقال وجه سه جانبه در شبکه شتاب نمود.

همچنین با ارتقاء شتاب و به منظور استفاده از زیرساخت شتاب برای توسعه کشور، سامانه ارزش افزوده شتاب راه‌اندازی شده

که در قالب آن طرح سبد کالایی، طرح حمایت غذایی و طرح باشگاه مشتریان شتاب اجرا شده است.

شاپرک

نظام پرداخت کارتی، یکی از زیرساخت‌های مهم هر کشور برای انجام مبادلات خرد بین آحاد جامعه محسوب می‌شود.

این شبکه که مبتنی بر کارت‌های پرداخت صادرشده برای اشخاص و کاربری آن در پایانه‌های الکترونیکی است، بخش بزرگی از پرداخت بابت مصرف خانوار در کشورهای توسعه یافته را تحت پوشش قرار داده و در حقیقت این امکان را برای عموم فراهم می‌سازد که بدون نیاز به وجه نقد بتوانند از طریق انتقالات بین حساب‌های بانکی، عملیات پرداخت خود را انجام دهند.

شاپرک تمهیدات لازم را برای اتصال مستقیم ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت به زیرساخت‌های ملی پرداخت و تسویه فراهم می‌آورد.

شاپرک، به‌عنوان یک سوئیچ پیشرفته به منظور جمع‌آوری و مدیریت تراکنش‌های شبکه پرداخت و هدایت این تراکنش‌ها به سایرسامانه‌های ملی کشور

مانند شبکه شتاب و شبکه بانکی کشورعمل می­کند.

چشم‌انداز آن، جایگزینی تبادل الکترونیکی به جای تبادل فیزیکی پول همراه با نظارت مستمر و هوشمند نظام پرداخت کشور بوده

لذا این سامانه شبکه‌ای منسجم، واحد و مستقل از بانک‌ها ارائه نموده

و تمامی امور مربوط به ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت و تسویه با پذیرندگان را با یک الگوی کسب و کار مشخص به انجام می‌رساند.

پایا

سیستم پایا به گونه‌ای طراحی شده که می‌تواند دستور پرداخت‌های متعدد را از جانب بانک مبدأ دریافت، پردازش و برای انجام به بانک‌های مقصد ارسال کند.

بانک‌ها نیز می‌توانند دستور پرداخت‌های مشتریان خویش را به صورت انفرادی یا انبوه، دریافت و برای پایاپای و انجام در بانک‌های مقصد به «پایا» ارسال کنند.

این سامانه تراکنش‌های C2C,B2C,B2B را پوشش می­دهد

و دارای دو زیرسامانه است که عبارتند از واریز مستقیم (وم) و برداشت مستقیم (بم). پایا ارائه خدمات زیر را در شبکه بانکی میسر خواهد ساخت.

پرداخت الکترونیکی اقساط تسهیلات: بسیاری از تسهیلا‌ت‌گیرندگان، دریافتی‌های مستمر خود را در بانکی غیر از بانک تسهیلات‌دهنده دریافت می‌کنند.

بر این مبنا استفاده از خدمات «پایا» امکان واریز وجه اقساط تسهیلات را بدون نیاز به مراجعه به شعب دو بانک و انتقال فیزیکی اسکناس، ایران‌چک یا اسناد بانکی کاغذی میسر خواهد ساخت.

پرداخت حقوق و مستمری:

در حال حاضر سازمان‌ها برای پرداخت حقوق یا مستمری کارکنان یا بازنشستگان ناچارند برای تمامی تابعان خود در یک بانک حساب افتتاح کنند.

استفاده از امکانات «پایا» به سازمان‌ها و کارکنان و بازنشستگان آنها امکان می‌دهد

تا بدون نیاز به افتتاح حساب‌های متعدد در بانک‌های مختلف بتوانند حقوق یا مستمری خود را از طریق واریز به حسابی که مد نظر کارکنان است دریافت کنند.

این ویژگی به صورت ضمنی از تعدد حساب‌ها در شبکه بانکی کشور خواهد کاست.

پرداخت سود سهام و اوراق بهادار: شرکت‌هایی که دارای تعداد انبوهی سهامدار هستند می‌توانند با استفاده از امکانات «پایا» بدون نیاز به افتتاح حساب برای تک‌تک سهامداران یا ارائه فیش برای دریافت سود سهام، وجوه را مستقیماً به حساب سهامداران واریز کنند.

سحاب سامانه انتقال وجه کارتی با استفاده از امکانات مرکز شتاب است .

 همچنین، به مشتریان بانک امکان می‌دهد با کارت خود بتوانند به هر بانک دیگر عضو مرکز شتاب حواله کنند.

بهره‌گیری از سحاب هم در شعبه و هم در خودپردازها و هم در اینترنت بانک میسر است .

حواله‌های سحابی فقط با کارت امکان‌پذیر است و روزانه سقف مبلغ مشخصی منتقل می‌شود.

سامانه انتقال وجه آنی کارتی (سحاب) در سال ۱۳۸۶ به مرکز شتاب افزوده شده است.

ساتنا

در این سامانه مشتریانی که در بانک دارای یکی از انواع حساب (جاری، پس‌انداز و مدت‌دار) هستند

می‌توانند نسبت به انتقال وجه (مبالغ بیش از یکصد و پنجاه میلیون ریال) به حساب خود یا سایر افراد در سایر بانک‌ها در همان روز اقدام کنند.

ساتنا جایگزین کاملی برای چک­های رمزدار بین‌بانکی است.

تسویه مبادلات بین‌بانکی در این سامانه به‌صورت آنی، قطعی، نهایی و برگشت­ناپذیر انجام می‌گیرد.

مشروط بر اینکه حساب تسویه بانک دارای مانده کافی برای انجام تسویه باشد.

در غیر این‌صورت مبادلات تا تأمین نقدینگی و تا پایان روز در صف انتظار قرار گرفته

و در صورت عدم تأمین نقدینگی، درخواست‌های مربوطه ابطال و برگشت داده می‌شوند.

بنابراین این سامانه برای دو کاربرد اساسی بانک‌ها، شامل تسویه بین­بانکی و انجام پرداخت‌های کلان و تجاری ایجاد شده است.

تابا

سامانه تسویه اوراق بهادار الکترونیکی سامانه‌ای است

که به نگهداری اوراق بهاداری که ویژگی‌های تعیین شده توسط بانک‌مرکزی را دارا باشند، اقدام می‌کند.

این سامانه علاوه بر نگهداری اوراق بهادار (به صورت الکترونیکی) نام و مشخصات دارنده آنها را نیز ثبت می‌کند.

صرفاً بانک‌های کشور به این سامانه دسترسی دارند و

می‌توانند برای خود یا به نیابت از مشتریان خود، اوراق نگهداری شده در این سامانه را خرید و فروش کنند.

چکاوک

چک به همراه وجوه نقد و پرداخت الکترونیکی، اضلاع ابزارهای پرداخت پول در کشور می‌باشد.

امکان صدور چک به مبلغ دلخواه، سهولت حمل و نقل و ضمانتی برای پرداخت در آینده به اعتبار اشخاص حقیقی و حقوقی باعث استقبال فعالان اقتصادی از این سند لازم­الاجرا شده است.

بانک مرکزی سامانه‌ای را برای پذیرش و پردازش الکترونیکی چک‌های کاغذی بین‌بانکی و

انجام تراکنش‌های مبتنی بر آنها به صورت کاملاً الکترونیکی راه­ اندازی کرد

که به جای فیزیک چک، تصویر آن برای پردازش نهایی محتوا به بانک مربوطه ارسال شده و

نتیجه پردازش به صورت الکترونیکی به شعبه پذیرنده چک بازگردانده ‌می‌شود.

فاز دوم این طرح صدور یکپارچه دسته ­چک خواهد بود تا زمینه برای چک­های کاملاً الکترونیکی فراهم شود.